Pamięć o najmłodszych uczestnikach III Powstania Śląskiego

Gogolin i Góra Świętej Anny staną się miejscem szczególnego wydarzenia, które upamiętni heroizm i poświęcenie najmłodszych uczestników powstań śląskich. W niedzielę, 25 maja, odbędą się ogólnopolskie obchody Dnia Kadeta pod hasłem „Szlakiem Orląt Opolskich – kadetów poległych i walczących o polskość ziemi opolskiej podczas powstań śląskich”. Organizatorem uroczystości jest Mieczysław Wiesław Zygmunt Kuleszyński z rodziny kadeta Karola Hieronima Chodkiewicza – najmłodszego z poległych uczestników III powstania śląskiego.

Karol urodził się w Strzelczyńcach 1904 roku na dzisiejszej Ukrainie. Po ukończeniu gimnazjum wstąpił do Korpusu Kadetów w podkrakowskim Łobzowie. Chodkiewicz wybrał się na powstanie z grupą rówieśników. Zgłosił się 11 maja do 8. pułku piechoty, gdzie dostał przydział do pracy biurowej. Zbiegł ze sztabu i dołączył do 8. pułku kapitana Franciszka Rataja, który toczył krwawe walki w okolicach Góry św. Anny. Szesnastoletni kadet zginął w Oleszce 21 maja. Według jednej wersji miał popełnić samobójstwo, aby nie wpaść w ręce wroga. Inną wersję przedstawił naoczny świadek Zygmunt Lityński, opublikowaną m.in. w czasopiśmie "Stolica" z 31 października 1971 roku.

"Niemiecki karabin maszynowy zaszczekał, urwał i znów zaszczekał. Chodkiewicz rozłożył nagle ręce, skurczył się, chwycił się wysoko za piersi, zachwiał parę razy, jakby dla utrzymania równowagi, i padł na twarz pośrodku drogi, nieruchomy. Zapadła znów chwila ciszy, ciężkiej jak sama śmierć. Leżał jak dziecko, skulony na boku, z półotwartymi ustami, niedomkniętymi i przymglonymi oczami, osmoloną twarzą. Powyżej pasa, pod pachą, czerniała wilgotna, ciepła, rozszerzająca się plama. Obcierałem ręce umazane krwią".

Poległego kadeta pochowano w zbiorowej mogile w Jasionej, a następnie jego szczątki przeniesiono na cmentarz Rakowicki w Krakowie. Wraz z Chodkiewiczem, którego pośmiertnie odznaczono Orderem Virtuti Militari oraz Śląską Wstęgą Waleczności, tego dnia poległo dwóch jego kolegów: 17-letni Zygmunt Toczyłowski i o rok starszy Zygmunt Zakrzewski.

Przypomnijmy, że w 1921 roku, po stronie powstańców śląskich, walczyło ponad stu kadetów z korpusów we Lwowie i Modlinie. Polskie władze zakazały kadetom udziału w walkach, ale niektórzy nie posłuchali rozkazu.

"W pierwszych dniach maja rozeszła się wiadomość o powstaniu na Śląsku. A więc była wojna, prawdziwa wojna, którą znaliśmy tylko z opowiadań starszych kolegów, do której tęskniliśmy, jak do wyzwolenia z szarej rzeczywistości szkolnego życia […]. Zmylenie czujności oficera służbowego, ucieczka z korpusu przez mur okalający budynki i wreszcie uciążliwa podróż na Śląsk bez pieniędzy i dokumentów były dziełem naszej nieprzebranej, młodej przedsiębiorczości" - pisał we wspomnieniach kadet Zygmunt Lityński

Kilkunastoletni chłopcy przybyli na pomoc rodakom, którzy walczyli o przyłączenie tych ziem do Polski. Bili się z Niemcami o Górę św. Anny, pod Gogolinem, Zębowicami i Kędzierzynem. Dzień Kadeta 21 maja, ustanowiony w 1930 roku przez marszałka Józefa Piłsudskiego, corocznie przypomina o poświęceniu młodzieży kadetów II RP, którzy stanęli do walki o polskość Górnego Śląska.

- Obchody są nie tylko okazją do oddania hołdu poległym, ale również apelem o pamięć, szacunek i sprawiedliwość historyczną – zwłaszcza wobec faktu, że do dziś nie dokończono budowy pomnika „Orląt Opolskich” w Gogolinie. Została ona wstrzymana w 1990 roku decyzją radnych mniejszości niemieckiej, mimo że – jak zauważają organizatorzy – w regionie powstało od tamtego czasu ponad 500 pomników niemieckich, bez żadnych protestów. Dlaczego więc nie może powstać ten jeden, polski? - pytają.

Uroczystości mają wymiar ogólnopolski i historyczny, ale również osobisty – to głos rodzin, które przez pokolenia pielęgnowały pamięć o najmłodszych bohaterach polskiego Śląska. Organizatorzy apelują do wszystkich, którym bliska jest idea suwerennej, niepodległej Polski, by wspólnie uczcili pamięć kadetów – Orląt Opolskich. Kontakt z organizatorami: Fundacja Orląt Opolskich (785 237 276) i Stowarzyszenie Uniwersytetu Trzeciego Wieku Ziemi Kozielskiej (885 046 555).

Program obchodów 25 maja:

9.30 – uroczysta msza święta w Gogolinie, Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (ul. Strzelecka 30). Msza koncelebrowana w intencji poległych kadetów – młodych żołnierzy II RP, którzy oddali życie za wolność Śląska Opolskiego. Eucharystia odprawiana jest każdego roku, począwszy od 1921, z inicjatywy rodziny Karola Chodkiewicza;

11.00 – apel poległych przy niedokończonym pomniku kadetów w Gogolinie (ul. Szkolna/Żeromskiego). Podczas uroczystości zostanie przypomniana historia poległych kadetów oraz dramat niedokończonego miejsca pamięci. Młodzież z całej Polski symbolicznie weźmie udział w tym wydarzeniu, dając wyraz szacunku i woli upamiętnienia bohaterów;

12.30 – pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny. Złożenie kwiatów, zapalenie zniczy i oddanie hołdu uczestnikom powstań śląskich w latach 1919-1921, którzy walczyli o to, by Górny Śląsk mógł pozostać częścią niepodległej Polski.