Ocena jakości powietrza na terenie województwa opolskiego, ze szczególnym uwzględnieniem gminy Kędzierzyn-Koźle, była jednym z tematów majowego posiedzenia rady miasta. Działalność kontrolna Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w tym zakresie jest przedstawiana kędzierzyńsko-kozielskim samorządowcom co roku. Z udostępnionych publicznie materiałów wynika, że w 2024 roku WIOŚ przeprowadził kontrole w 7 z 8 zakładów z terenu Kędzierzyna-Koźla i okolic wytypowanych jako źródła emisji zorganizowanej i niezorganizowanej benzenu do powietrza. Chodzi o 5 podmiotów z terenu Kędzierzyna-Koźla oraz po jednym z terenu Zdzieszowic i Łąk Kozielskich.
W wyżej wymienionych zakładach w 2024 r. przeprowadzono łącznie 22 kontrole terenowe oraz dokumentacyjne. Czynności terenowe były podejmowane w trybie kontroli planowych i pozaplanowych. W trakcie kontroli stwierdzano naruszenia przepisów i decyzji administracyjnych regulujących sposób korzystania ze środowiska. Stwierdzone naruszenia to między innymi naruszenie warunków pozwolenia zintegrowanego, pozwolenia na wytwarzanie odpadów, pozwolenia wodnoprawnego, czy też naruszenie przepisów ochrony środowiska w zakresie poważnych awarii. W wyniku stwierdzonych naruszeń nałożono sankcje w postaci pouczeń i mandatu karnego, wydano zarządzenia pokontrolne oraz kierowano wystąpienia do właściwych organów administracyjnych.
W 2024 r. przeprowadzono 110 kontroli podmiotów zlokalizowanych na terenie gminy Kędzierzyn-Koźle, w tym 51 kontroli z wyjazdem w teren oraz 59 kontroli dokumentacyjnych polegających na analizie przekazanych do WIOŚ dokumentów. W przypadku 20 kontroli terenowych stwierdzono: 19 naruszeń w zakresie gospodarki odpadami, 14 w zakresie ochrony powietrza, 8 w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, jedno w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom oraz 6 innych. W 2024 r. w wyniku kontroli przeprowadzonych przez WIOŚ w pozostałych zakładach wydano 5 decyzji administracyjnych nakładających kary pieniężne w ogólnej wysokości 222 671 zł, jak również skierowano jedno zawiadomienie do prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa. W związku z badaniem zanieczyszczenia powietrza na obszarze Kędzierzyna-Koźla oraz Parku Przemysłowego JPM Holding SA w 2024 r. odbyło się 9 wyjazdów mobilnym spektrometrem RAPIDplus na orientacyjne pomiary jakości powietrza.
Piki benzenu
Ponadto do WIOŚ wpłynęły cztery informacje o wystąpieniu tzw. pików benzenu, tj. średniogodzinowego podwyższenia jego stężenia w powietrzu. „W żadnym przypadku wartość stężenia tego związku nie przekroczyła 50 μg/m3. W związku z powyższym 4 razy wysyłano zapytania do zakładów o ewentualne awarie lub zdarzenia skutkujące emisją gazów do powietrza oraz przeprowadzono orientacyjne pomiary jakości powietrza. W żadnym wypadku nie wykryto benzenu w powietrzu w ilościach mogących stanowić jakiekolwiek zagrożenie. Należy podkreślić, że pomiary wykonywane przez inspektorów WIOŚ w Opolu są pomiarami nieakredytowanymi. Obrazują jedynie stężenie substancji w danym punkcie pomiarowym i w określonym czasie” - można przeczytać w raporcie WIOŚ. W 2024 roku na terenie województwa opolskiego nie wystąpiły zdarzenia spełniające kryteria poważnych awarii objęte obowiązkiem zgłoszenia głównemu inspektorowi ochrony środowiska w trybie rozporządzenia ministra środowiska z dnia 30 grudnia 2002 r.
Przypomnijmy, 24 sierpnia 2024 roku nastąpił wyciek amoniaku na zaworze spustowym zbiornika manipulacyjnego o pojemności 66 m3 w węźle syntezy amoniaku. W wyniku zdarzenia do tacy zabezpieczającej zbiornik wyciekło około 1000 kg ciekłego amoniaku, nastąpiła emisja do powietrza. Następnego dnia instalacja produkcji amoniaku została ponownie uruchomiona. Do wspomnianego zdarzenia doszło w Grupie Azoty Zakładach Azotowych Kędzierzyn SA.
Natomiast od początku stycznia do końca grudnia 2024 roku odnotowano szereg awarii gazociągu koksowniczego, którego operatorem jest Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. - Oddział Zakład Gazowniczy w Opolu. W ich wyniku, zgodnie z informacją przekazaną przez PSG, wyemitowano do powietrza 20 204,37 m3 gazu koksowniczego. W tym przypadku chodzi o pięć awarii związanych z uchodzeniem gazu w Kędzierzynie-Koźlu na odcinku gazociągu relacji układ zasuw (ul. Przyjaźni) - Zakłady Azotowe Kędzierzyn, w okolicach Białego Ługu.
Dwie kolejne awarie wystąpiły w Kędzierzynie-Koźlu na odcinku gazociągu relacji Zakłady Koksownicze - układ zasuw (ul. Przyjaźni), w tym jedna awaria w Cisowej oraz jedna awaria w Lenartowicach. Dwie następne awarie miały miejsce na odcinku gazociągu relacji Zakłady Koksownicze Zdzieszowice - Obrowiec, w tym jedna awaria w Rozwadzy, a druga awaria w Krępnej.
Powtarzają się od lat
Niestety, w tym przypadku awarie te powtarzają się od wielu lat, a operator gazociągu nie ponosi z tego tytułu żadnych konsekwencji, co zresztą przyznał podczas kwietniowej sesji RM Kędzierzyna-Koźla przedstawiciel WIOŚ. Operatora nie można też przymusić do zintensyfikowania, czy też przyśpieszenia prac modernizacyjnych gazociągu.
Przypomnijmy, z informacji o działalności kontrolnej opolskiego wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska na terenie gminy Kędzierzyn-Koźle wynika, że w latach 2020-2021 na gazociągu przesyłowym gazu koksowniczego ze Zdzieszowic do Kędzierzyna odnotowano łącznie 12 awarii dotyczących nieszczelności (5 awarii w 2020 roku oraz 7 awarii w 2021 roku). Także w 2022 roku trzy podobne zdarzenia dotyczyły infrastruktury, której operatorem jest Polska Spółka Gazownictwa. Znajdujący się w fatalnym stanie technicznym gazociąg biegnący z Zakładów Koksowniczych w Zdzieszowicach do Kędzierzyna-Koźla dał o sobie znać 5 stycznia 2022 r. Była to awaria na gazociągu koksowniczym w Kędzierzynie-Koźlu (w okolicach Białego Ługu). Prace naprawcze ukończono 13 stycznia 2022 r. Awaria spowodowała wyemitowanie do atmosfery 5008 m3 gazu koksowniczego.
Kolejne dwie awarie dotyczące uchodzenia gazu na wspomnianym wyżej gazociągu koksowniczym zarządzanym przez spółkę PSG miały miejsce w Kędzierzynie-Koźlu 29 marca oraz na początku kwietnia 2022 roku. Pierwsza z nich wystąpiła w okolicach ul. Przyjaźni (za układem zasuw). Prace naprawcze ukończono jeszcze tego samego dnia, a do atmosfery trafiło 299 m3 gazu koksowniczego. Podobne zdarzenie miało miejsce 7 kwietnia 2022 r. także w okolicach ul. Przyjaźni. Prace naprawcze ukończono 8 kwietnia 2022 r., a do atmosfery trafiło tym razem 597,11 m3 gazu koksowniczego.
Natomiast w 2023 roku takich zdarzeń odnotowano aż 8. W ich wyniku, zgodnie z informacją przekazaną przez spółkę PSG, wyemitowano do powietrza 18 527,11 m3 gazu koksowniczego. Trzy awarie gazociągu koksowniczego związane z uchodzeniem gazu miały wówczas miejsce w Kędzierzynie-Koźlu na odcinku gazociągu relacji układ zasuw (ul. Przyjaźni) - Zakłady Azotowe Kędzierzyn, w okolicach Białego Ługu. Jedna awaria gazociągu relacji układ zasuw ul. Przyjaźni - Zakłady Chemiczne Blachownia w okolicach ul. Szkolnej. Dwie kolejne awarie wystąpiły w miejscowości Leśnica na odcinku gazociągu relacji Zakłady Koksownicze - układ zasuw (ul. Przyjaźni), a kolejne dwie na odcinku gazociągu relacji Zakłady Koksownicze Zdzieszowice - Obrowiec (jedna w miejscowości Leśnica, a druga w Rozwadzy).
Najgroźniejsze zdarzenia
W przeszłości interesujący nas gazociąg mocno doskwierał mieszkańcom naszego miasta. Jedno z takich zdarzeń miało miejsce 2 marca 2003 roku, kiedy to po godzinie 15 osiedlem Blachownia wstrząsnęła potężna eksplozja. Doszło wtedy do rozszczelnienia rurociągu przy ulicy Przyjaźni, co spowodowało wstrzymanie na pewien czas dostaw gazu koksowniczego ze Zdzieszowic do zakładów na terenie Blachowni Holding. Gaz, a w zasadzie czarna substancja, która pod ogromnym ciśnieniem wydobywała się z rurociągu, postawiła na nogi wszystkie służby. Kleista maź o bardzo nieprzyjemnym i intensywnym zapachu wystrzeliła jak gejzer na wysokość około 20 metrów. Co gorsza, awaria miała miejsce tuż obok ogródków działkowych przy ulicy Przyjaźni. Czarna substancja pokryła najbliższą okolicę, a jej usuwaniem zajęli się strażacy. Jednak pokaźnych rozmiarów teren wokół awarii wymagał bardzo kosztownej rekultywacji, gdyż doszło do poważnego skażenia gruntów.
Ponadto 18 maja 2022 roku doszło do rozszczelnienia gazociągu na terenie jednego z zakładów przemysłowych w Blachowni. Jeszcze przed dotarciem na miejsce jednostek straży pożarnej z budynku ewakuowało się 29 pracowników. Jedna z osób z podejrzeniem podtrucia się gazem została przekazana pod opiekę zespołu ratownictwa medycznego. Strażacy przewietrzyli budynek oraz dokonali pomiaru stężeń gazów niebezpiecznych na terenie zakładu produkcyjnego.
Jeszcze w grudniu 2020 „Lokalna” w artykule pt. „Komitet Ochrony Powietrza z Kędzierzyna-Koźla na tropie źródeł emisji benzenu” poruszyła temat wspomnianego gazociągu ze Zdzieszowic do Kędzierzyna. Przedstawiciele KOP zaprezentowali wówczas szereg analiz, wskazówek i sugestii co do potencjalnych źródeł emisji benzenu. Ich zdaniem należy do nich m.in. rurociąg gazu koksowniczego biegnący z Koksowni Zdzieszowice do Kędzierzyna-Koźla. Zwrócili też uwagę na fatalny stan techniczny gazociągu, co potwierdzili sami pracownicy PSG.
Źródło problemu
Główną przyczyną powstawania awarii na sieci jest - jak podkreśla Polska Spółka Gazownictwa - zła jakość przesyłanego gazu, co przekłada się na wżery korozyjne oraz szlifowanie ścianek gazociągu. PSG wyjaśnia, że nie ma wpływu na jakość przesyłanego gazu. Polska Spółka Gazownictwa już wcześniej informowała, że „eksploatacja oraz zaistniałe awarie w minionych latach na sieci gazu koksowniczego nie miały bezpośredniego wpływu na jakość powietrza w Kędzierzynie-Koźlu, a tym samym na zdrowie i życie mieszkańców”.
Gaz koksowniczy zaliczany jest do gazów węglowych, to znaczy gazów powstających w wyniku termicznej obróbki węgla kamiennego w temperaturze 900-1100 st. C w piecu koksowniczym, bez dostępu tlenu. W przeszłości gaz koksowniczy był stosowany w przedsiębiorstwach oraz w gospodarstwach domowych. Wytwarzany był zwykle lokalnie, a następnie rozprowadzany siecią gazową do odbiorców. Stosowany był powszechnie od drugiej połowy XIX wieku do lat 80. XX wieku nie tylko jako paliwo w licznych procesach przemysłowych. Przez wiele dziesięcioleci gaz koksowniczy był używany jako gaz miejski, służąc początkowo do oświetlania miast, a następnie jako paliwo w urządzeniach gazowych (kuchnie, piecyki łazienkowe, kotły, ogrzewacze pomieszczeń itd.). Przed skierowaniem do sieci miejskiej gaz musiał być oczyszczony, a w przypadku transportu do odległych aglomeracji dodatkowo sprężony. Szczególnie niepożądanymi składnikami gazu były smoła i naftalen, które osadzając się w gazociągach, na armaturze i urządzeniach gazowych, ograniczały ich drożność, oraz siarkowodór i amoniak, powodujące wzmożoną korozję sieci gazowej i emisję szkodliwych dla środowiska tlenków azotu i siarki powstających przy spalaniu. Możliwości jego zastosowania można poszerzyć o wykorzystanie w przemysłowej syntezie chemicznej (metanol, synteza OXO, amoniak), do produkcji wodoru lub jako paliwo do zasilania silnika spalinowego. Ze względu na wysoką toksyczność, wynikającą z dużej zawartości tlenku węgla, w wielu przypadkach został wycofany z użycia i zastąpiony gazem ziemnym.
W raporcie o bezpieczeństwie z września 2016 roku Spółka Akcyjna ArcelorMittal Poland - Oddział w Zdzieszowicach przypomniała, że w warunkach otoczenia gaz koksowniczy jest gazem o charakterystycznym zapachu.
„Gaz koksowniczy jest mieszaniną gazów otrzymywaną w procesie koksowania węgla, zawiera głównie: wodór, metan, tlenek węgla oraz benzen. Produkt jest skrajnie łatwopalny. Należy unikać wdychania dymów powstałych w wyniku jego spalania, ponieważ mogą się tworzyć związki toksyczne. (...) Gaz koksowniczy tworzy z powietrzem mieszaniny wybuchowe. W przypadku przedostania się produktu do środowiska należy powiadomić odpowiednie służby. Podjąć działania zabezpieczające przed wybuchem poprzez zamknięcie zasuwy odcinającej oraz likwidację potencjalnych źródeł zapłonu. Gaz koksowniczy jest substancją toksyczną, głównie z uwagi na wysoką zawartość tlenku węgla. Najważniejsze ostre i opóźnione objawy zatrucia tlenkiem węgla to przymglenie świadomości, zawroty i bóle głowy, zaburzenia wzrokowe, uczucie odurzenia, nudności. W konsekwencji utrata przytomności” - czytamy we wspomnianym wcześniej raporcie.
I choćby dlatego gazociąg ze Zdzieszowic do Kędzierzyna-Koźla powinien znajdować się w jak najlepszym stanie technicznym i musi zostać zmodernizowany na całej długości.
Napisz komentarz
Komentarze